چاقی در کودکان و نوجوانان یکی از مشکلات رایجی است که در سال‌های اخیر، کودکان و نوجوانان زیادی را درگیر خود کرده است. وزن کودکان چاق نسبت به سن و قدشان بیشتر است و به همین دلیل ممکن است دچار مشکلات دیگری مانند دیابت، فشارخون و کلسترول بالا شوند. این چاقی و اضافه وزن در صورتی که کنترل نشود، می‌تواند تا بزرگسالی ادامه پیدا کند و مشکلات مربوط به اعتمادبه‌نفس ضعیف و افسردگی برای شخص ایجاد کند. به همین جهت در ادامه دلایل چاقی در کودکان را بررسی کرده و راهکارهایی برای کنترل آن ارائه می‌دهیم.
دلایل ابتلا به چاقی در کودکان
علاقه به فست‌فود و تنقلات، صرف وقت برای بازی‌های کامپیوتری و اختصاص زمان زیادی به وسایل الکترونیکی مانند موبایل، لپ‌تاپ و تلویزیون این روزها بین کودکان و نوجوانان بسیار رایج شده است. و دقیقا یکی از دلایل چاقی در کودکان، برگرفته از شیوه‌ی زندگی ناسالم امروزی است. با این حال دلایل چاقی در کودکان معمولا به یک عامل وابسته نیست و معمولا بروز چندین عامل به طور همزمان سبب چاقی و اضافه وزن در کودکان می‌شود. برخی از دلایل اصلی این مشکل عبارتند از:
عوامل ژنتیکی
چاقی و اضافه وزن گاهی‌اوقات به صورت ارثی در خانواده وجود دارد و به همین دلیل کودکانی که والدین یا خواهر و برادر چاق دارند، بیشتر در معرض ابتلا به چاقی قرار می‌گیرند. البته به این معنی نیست که اگر شخصی در خانواده چاق باشد، حتما کودک هم مبتلا به چاقی می‌شود. در اکثر مواقع می‌توان با داشتن فعالیت و رژیم غذایی سالم، از بروز چاقی و اضافه وزن در کودکان جلوگیری کرد.
بی‌تحرکی و فعالیت کم
امروزه کودکان بیشتر وقت خود برای بازی‌های کامپیوتری، تماشای تلویزیون و کار با گوشی موبایل یا تبلت می‌گذارند. و همین موضوع سبب بی‌تحرکی و فعالیت کم آن‌ها شده است؛ که این خودش عاملی برای چاقی و اضافه وزن می‌باشد. به علاوه اکثر کودکان هنگام تماشای تلویزیون یا بازی، عادت به خوردن تنقلات و غذاهای پرکالری دارند و همین موضوع ممکن است چاقی و اضافه وزن کودک را تشدید کند.
عادات غذایی ناسالم
عادات غذایی ناسالم و مصرف غذاهای پرکالری مشکلی است که نه تنها کودکان، بلکه بزرگسالان را نیز درگیر می‌کند و یکی از عوامل اصلی چاقی در کودکان و بزرگسالان است.
بیماری و اختلالات هورمونی
یکی دیگر از دلایل چاقی در کودکان، اختلالات هورمونی یا مشکلات مربوط به متابولیسم است که در موارد نادری اتفاق می‌افتد و از طریق آزمایش خون و معاینه فیزیکی مشخص می‌شود. همچنین کودکان ممکن است بر اثر مقاومت به انسولین دچار چاقی شوند. مقاومت انسولین باعث ذخیره چربی بیش‌ازحد در بدن می‌شود و داشتن عادات غذایی ناسالم در کودکان باعث افزایش مقاومت به انسولین می‌شود که در چنین حالتی چربی بیشتری در بدن کودک ذخیره شده و دچار چاقی و اضافه وزن می‌شود.
عوارض داروها
گاهی‌اوقات کودکان ممکن است مجبور به استفاده از داروهایی شوند که عوارض چاقی و افزایش اشتها دارند. برای مثال داروهای کورتونی می‌توانند سبب افزایش اشتها در کودکان شوند. بنابراین باید تغذیه کودکانی که به طور طولانی‌مدت مجبور به استفاده از کورتون هستند، کنترل شود.
راه‌های درمان چاقی در کودکان
برخی از راه‌های درمان چاقی در کودکان عبارتند از:
داشتن عادات غذایی سالم
داشتن عادات غذایی سالم و جایگزین کردن موادغذایی سالم به جای تنقلات و غذاهای پرکالری، تأثیر مهمی روی لاغری دارد. والدین می‌توانند در رژیم غذایی فرزندان خود، مواد مغذی، میوه و سبزیجات بیشتری جایگزین کنند و مصرف تنقلات، فست‌فود و موادغذایی ناسالم را کاهش دهند.
افزایش تمرینات ورزشی
انجام تمرینات ورزشی و داشتن فعالیت هم مانند عادات غذایی سالم، تأثیر بسزایی در لاغری و تناسب اندام دارد و به سلامت کودکان کمک می‌کند. به همین جهت والدین می‌توانند با در نظر گرفتن شرایط سنی و علایق فرزند خود، او را در کلاس ورزشی ثبت نام کرده یا برای انجام فعالیت‌هایی مانند بازی در پارک، دوچرخه سواری، پیاده‌روی و ... او را همراهی کنند.
کاهش زمان تماشای تلویزیون
اگرچه تماشای تلویزیون و انجام بازی‌های کامپیوتری، یک راه عالی برای سرگرم شدن کودکان است اما معایبی به همراه دارد. به همین دلیل والدین باید در مدیریت وقت به فرزندان خود کمک کنند و با کودکان خود بازی‌هایی انجام دهند که علاوه بر فعالیت بدنی، به افزایش خلاقیت آن‌ها نیز کمک می‌کند.
برنامه خواب منظم
داشتن خواب کافی برای کودکان اهمیت بسیار زیادی دارد. و متاسفانه بسیاری از کودکان به خاطر داشتن الگوی خواب نامنظم علاوه بر اضافه وزن دچار مشکلات دیگری مانند بی‌حوصلگی در طول روز، احساس خستگی و بی‌حالی می‌شوند. به همین جهت والدین باید به کودکان خود کمک کنند تا برنامه خواب منظمی در طول روز داشته باشند.
بیشتر بخوانید: چرا نداشتن خواب کافی باعث چاقی می شود؟
مراجعه به مشاوره تغذیه
در صورتی که مشکل چاقی و اضافه وزن کودکان شدید باشد یا این مشکل به صورت ژنتیکی در خانواده وجود داشته باشد، بهتر است والدین به دکتر تغذیه برای درمان چاقی کودک خود مراجعه کنند. دکتر تغذیه با بررسی شاخص توده بدنی و میزان متابولیسم کودک برنامه غذایی و ورزشی مناسب ارائه می‌دهد.
